Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός (1056-1118), θεμελιωτής της δυναστείας
των Κομνηνών υπήρξε αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μεταξύ των ετών
1081-1118. Επί των ημερών της βασιλείας του προκλήθηκε αναταραχή, σχετικά με το
ποιος από τους τρεις μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας ήταν ο σπουδαιότερος,
δηλαδή ο Μέγας Βασίλειος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ο
πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης είχε διαιρεθεί σε Βασιλείτες, Ιωαννίτες και
Γρηγορίτες. Ο επίσκοπος Ευχαΐτων έπεισε το πλήθος ότι οι Τρεις Ιεράρχες ήταν
ισότιμοι και υπέδειξε την 30η Ιανουαρίου κάθε έτους ως ημέρα εορτής τους. Το
1100 ο Αλέξιος Κομνηνός καθιέρωσε για πρώτη φορά την εορτή των Τριών Ιεραρχών.
Το 1826 ο ιδρυτής της Ιονίου Ακαδημίας Φρειδερίκος Γκίλφορντ
και ο ποιητής Ιούλιος Τυπάλδος,
καθιέρωσαν την εορτή των Τριών Ιεραρχών ως ημέρα αφιερωμένη στην Παιδεία των
νησιών της Επτανήσου. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1842 ονόμασε τη 30η Ιανουαρίου
κάθε έτους ως εορτή της Παιδείας και των Γραμμάτων θεωρώντας τους Τρεις
Ιεράρχες προστάτες της σπουδάζουσας νεολαίας.
Οι Τρείς Ιεράρχες
παρουσίασαν αξιοθαύμαστο συγγραφικό και ανθρωπιστικό έργο. Η τεράστια συμβολή
τους είναι ότι κατάφεραν να συμφιλιώσουν το αρχαίο ελληνικό πνεύμα με τη
χριστιανική πίστη. Δίκαια αποκαλούνται μεγάλοι Πατέρες και Διδάσκαλοι της Εκκλησίας.
Γι’ αυτό ο 4ος αι. μ.Χ. ονομάστηκε Χρυσός αιώνας των χριστιανικών γραμμάτων.
Οι Τρεις Ιεράρχες δεν
ασχολήθηκαν μόνο με τα θεολογικά ζητήματα, αλλά και με την κοινωνική ζωή. Με τα
συγγράμματα και τα κηρύγματά τους, εκφράστηκαν κατά της κοινωνικής αδικίας, έλεγξαν
τον προκλητικό βίο των πλουσίων και υπερασπίστηκαν τα δίκαια των φτωχών. «Δεν
μπορεί κάποιος να γίνει πολύ πλούσιος χωρίς να αδικήσει», λέει ο Χρυσόστομος
που καθημερινά σίτιζε 7.000 ανθρώπους στο Πατριαρχείο του. ΄΄Ντρέπομαι΄΄, λέει
ο Χρυσόστομος, ΄΄κάθε φορά που βλέπω πλούσιους να ιππεύουν άλογα με χρυσά
χαλινάρια και όταν έρθει η ώρα να δώσουν κάτι στον φτωχό, γίνονται από τους
φτωχούς, φτωχότεροι΄΄. Και ο Μέγας Βασίλειος συμπληρώνει: ΄΄Ο πλούσιος έχει τη
δύναμη να αδικεί και να καταδυναστεύει τους πολλούς. Ο πλούτος προκαλεί
πλεονεξία και ασπλαχνία στους κατόχους του. Γι’αυτό όσο αυξάνεται ο πλούτος
τόσο μειώνεται η αγάπη΄΄. Με άλλα λόγια, οι Τρεις Ιεράρχες ζητούσαν από τους
πλούσιους να βοηθήσουν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κοινωνικής αδικίας.
Ο
παραλληλισμός της διδασκαλίας των Τριών Ιεραρχών με την σημερινή Ελλάδα είναι
φανερός και πολύ διδακτικός. Ο λόγος τους και το έργο τους αποτελούν το φωτεινό
παράδειγμα στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και εξαθλίωσης μεγάλου μέρους του
πληθυσμού της. Γι’ αυτό όχι μόνο το θεολογικό αλλά και το κοινωνικό μηνυμά τους
παραμένει και σήμερα ζωντανό.
