Απόκριες
ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από την Καθαρή Δευτέρα οπότε αρχίζει και η
μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Ονομάστηκαν έτσι επειδή, τη περίοδο αυτή,
συνηθίζεται να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «να απέχουν από κρέας».
Το
κύριο γνώρισμα των Αποκριών είναι οι μεταμφιέσεις τις οποίες συναντάμε σε
ολόκληρη την Ελλάδα, καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το όνομα των
μεταμφιεσμένων διαφέρει από τόπο σε τόπο: κουδουνάτοι, καμουζέλες, μούσκαροι
αλλά το κοινότερο είναι μασκαράδες και καρνάβαλοι που προέρχεται από τις
ιταλικές λέξεις maschera και carnevale.
Στην
Ελλάδα υπάρχει πληθώρα εθίμων που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Ας
γνωρίσουμε κάποια από αυτά.
ΚΑΣΤΟΡΙΑ (ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ)
Οι
Μπουμπούνες της Καστοριάς!
Την
τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, στις πλατείες της Καστοριάς και στα χωριά
στήνονται μεγάλες φωτιές, τηρώντας ένα προχριστιανικό έθιμο που ακούει στο
όνομα Μπουμπούνες.
Οι
μεγαλύτερες μπουμπούνες είναι της πλατείας Ντουλτσού, της γειτονιάς του
Απόζαρι, της πλατείας Ομονοίας και της γειτονιάς του παλαιού Νοσοκομείου. Γύρω
από την αναμμένη μπουμπούνα, οι παρευρισκόμενοι πίνουν και γεύονται εδέσματα
της μέρας της Αποκριάς, που καταναλώνονται εν όψει της Καθαράς Δευτέρας. Λαϊκές
ορχήστρες παίζουν τοπικούς παραδοσιακούς σκοπούς και ακολουθεί χορός μέχρι να
σβήσει η μπουμπούνα και να πάρει μαζί της τα κακά πνεύματα, ώστε ο
εξαγνισμός της Σαρακοστής να ξεκινήσει χωρίς αυτά.
Το έθιμο του “Χάσκαρη”
Στα
σπίτια, οι νοικοκυραίοι τηρούν το έθιμο του “Χάσκαρη”. Είναι ένα συμβολικό
έθιμο που πραγματοποιείται στα σπίτια της Καστοριάς επίσης την τελευταία
Κυριακή της αποκριάς. Μετά το βραδινό φαγητό διασκεδάζουν όλοι με τις
προσπάθειες που καταβάλουν όλα τα μέλη της οικογένειας για να “πιάσουν” με το
στόμα ολάνοιχτο το βρασμένο αυγό που τους προσφέρεται με τη βοήθεια ενός
ξύλινου ραβδιού και μιας κλωστής στην οποία δένεται το αυγό. Ο συμβολισμός του
χάσκαρη έχει να κάνει με τη σαρακοστή. Με αυγό κλείνει το στόμα για την
νηστεία, με αυγό ανοίγει ξανά το βράδυ της ανάστασης.
ΚΟΖΑΝΗ (ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ)
Ο “Φανός” της Κοζάνης
Η
κοζανίτικη Αποκριά είναι το πιο γνήσιο, λαϊκό και αυθεντικό έθιμο της πόλης.
Ένα ζωντανό έθιμο που στηρίζεται στην αυθόρμητη συμμετοχή των κατοίκων,
αναβιώνοντας μια παράδοση, οι ρίζες της οποίας χάνονται στα βάθη του χρόνου.
Γλέντι και ξεφάντωμα με φαγητό, κρασί, χορό, τραγούδι και αθυροστομία χωρίς
όρια είναι τα χαρακτηριστικά των εκδηλώσεων.
«Οι
Φανοί» είναι μεγάλες φωτιές που ανάβουν στις διάφορες γειτονιές της Κοζάνης και
οι ντόπιοι τραγουδούν αποκριάτικα τραγούδια (στο τοπικό ιδίωμα), που σατιρίζουν
καταστάσεις και πρόσωπα. Κατά τη διάρκεια της Αποκριάς, κάθε μέρα μια γειτονιά
ανάβει τον δικό της «Φανό», ενώ το βράδυ της Κυριακής (της Μεγάλης Αποκριάς)
ανάβουν όλοι οι «Φανοί» σ’ όλες τις γειτονιές και η πόλη ζει ένα ξέφρενο παραδοσιακό
γλέντι ως το πρωί.
ΓΑΛΑΞΙΔΙ (ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ)
Αλευροπόλεμος
Στο
Γαλαξίδι, την Καθαρή Δευτέρα παίζουν «αλευροπόλεμο». Αυτό το έθιμο διατηρείται
από το 1801. Εκείνα τα χρόνια, παρόλο που το Γαλαξίδι τελούσε υπό την τουρκική
κατοχή, όλοι οι κάτοικοι περίμεναν τις Αποκριές για να διασκεδάσουν και να
χορέψουν σε κύκλους. Ένας κύκλος για τις γυναίκες, ένας για τους άντρες.
Φορούσαν μάσκες ή απλώς έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια
προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα. Στο
μουντζούρωμα συμμετέχουν όλοι, ανεξαιρέτως ηλικίας.
ΘΗΒΑ (ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ)
Ο “βλάχικος γάμος” της Θήβας
Κάθε
Καθαρή Δευτέρα γίνεται αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου. Είναι ένα έθιμο που
έχει τις ρίζες περίπου στο 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών. Οι
Βλάχοι, δηλαδή οι τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη
Ρούμελη, εγκατέλειψαν τότε την άγονη γη τους και βρήκαν γόνιμο έδαφος
νοτιότερα.
Η
γιορτή ξεκινά την Τσικνοπέμπτη, συνεχίζεται την Κυριακή το απόγευμα με το χορό
των συμπεθέρων και το προξενιό στην κεντρική πλατεία της πόλης. Την επόμενη
γίνονται τα αρραβωνιάσματα του ζευγαριού, η παράδοση των προικιών, το ξύρισμα
γαμπρού και το στόλισμα της νύφης.
