Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο, της Μαρίας Γεωργοπούλου (Γ1)

Η ιστορία του Χριστουγεννιάτικου Δέντρου και τα έθιμα στολισμού του

Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι ένα αειθαλές, κωνοφόρο δέντρο που ο στολισμός του σήμερα αποτελεί παράδοση για τις μέρες των Χριστουγέννων. Στολίζεται με διάφορα στολίδια όπως μπάλες, γιρλάντες, κορδέλες και λαμπιόνια, ενώ στα παλαιότερα χρόνια αντί για λαμπιόνια τοποθετούσαν αληθινά κεριά. Ο στολισμός ολοκληρώνεται, όταν τοποθετείται στην κορυφή του δέντρου ένα αστέρι, συμβολίζοντας το αστέρι της Βηθλεέμ που οδήγησε τους μάγους που προστάτεψαν το Θείο βρέφος εκείνη την Άγια νύχτα.

Αν γυρίσουμε τον χρόνο πίσω, τα πρώτα χριστουγεννιάτικα δέντρα, τα συναντάμε τον 15^ο αιώνα στην Εσθονία και τον 16^ο αιώνα στη Γερμανία. Λέγεται πως τις χρονιές 1441, 1442 και το 1514, μια αδελφότητα που ονομαζόταν Brotherhood of Blackheads, στόλισε για πρώτη φορά ένα δέντρο με αφορμή τις χριστουγεννιάτικες διακοπές στην περιοχή του Ταλίν. Την τελευταία νύχτα των εορτασμών μετέφεραν το δέντρο στην κεντρική πλατεία της πόλης μπροστά από το δημαρχείο και όλοι μαζί άνδρες, γυναίκες και παιδιά χόρεψαν γύρω από αυτό, γιορτάζοντας τα Χριστούγεννα.

Στη Γερμανία, τα χρόνια του Μεσαίωνα οι ιερείς μιλούσαν συχνά για «το δέντρο του παραδείσου» το οποίο είχε πάνω του μαγικούς καρπούς. Το πρώτο δείγμα χριστουγεννιάτικου δέντρου, που συναντάμε στη Γερμανία τον 16^ο αιώνα, λέγεται πως ο στολισμός του βασίστηκε πάνω στα λόγια των ιερέων οι οποίοι ανέφεραν ότι είχε πάνω του καρπούς που ήταν στρογγυλοί και κόκκινοι σαν μήλα. Το στόλιζαν με διάφορα τρόφιμα και γλυκά τα οποία μετά το πέρας το εορτών τα μοίραζαν στα παπαδοπαίδια και σε φτωχές οικογένειες. Όμως μέχρι τον 18^ο αιώνα το χριστουγεννιάτικο δέντρο το συναντάμε στα σπίτια πλούσιων αριστοκρατικών και προτεσταντικών οικογενειών, καθώς και σε εκκλησίες, αφού ο στολισμός του γίνεται με κεριά και αντικείμενα υψηλής χρηματικής αξίας που για μία φτωχή οικογένεια αποτελεί πολυτέλεια.

Το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου άρχισε να εισάγεται σταδιακά σε όλες τις χώρες της Ευρώπης αλλά και στην Αμερική, από τα τέλη του 18^ο αιώνα και μετά, ενώ από τον 19^ο αρχίζουν να στολίζονται δέντρα σε σπίτια, σχολεία, νοσοκομεία αλλά και σε πολλούς δημόσιους χώρους. Σημαντικό ρόλο στη διάδοση του στολισμού στα σπίτια έπαιξε ο γερμανικός στρατός, όταν αποφάσισε να στολίσει δέντρα στα στρατόπεδα και στα νοσοκομεία κατά τη διάρκεια του πολέμου 1870-1871. Ο Καναδάς υποδέχθηκε το έθιμο το 1781 από ένα στρατιωτικό σώμα στην επαρχία του Κεμπέκ. Στια αρχές του 19^ου ακολουθεί η Ρωσία, η Αυστρία και η Δανία ενώ στη Γαλλία εισάγεται το 1840 και στη Βρετανία επισημοποιείται το 1841. Στην Αμερική κάνει την εμφάνισή του το 1851, ενώ το πρώτο ηλεκτρικά φωτισμένο Χριστουγεννιάτικο δέντρο στον κόσμο στολίστηκε στη Νέα Υόρκη στις 22 Δεκεμβρίου 1882 στην κατοικία ενός συναδέλφου του εφευρέτη Τόμας Έντισον, ο οποίος ήταν «πατέρας» του ηλεκτρικού λαμπτήρα.

Σήμερα, ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου γίνεται σε όλα τα σπίτια και όχι μόνο. Κάθε κατάστημα, μικρό ή μεγάλο, στολίζει το δικό του χριστουγεννιάτικο δέντρο, ενώ στα κεντρικά σημεία κάθε πόλης ο στολισμός του αποτελεί μία ξεχωριστή εκδήλωση και σηματοδοτείται πολλές φορές με την έναρξη της εορταστικής περιόδου στα μαγαζιά. Συνοδεύεται, μάλιστα, από πολλές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, ενώ δεν λείπουν και οι εκδηλώσεις φιλανθρωπικού χαρακτήρα.

Στην Ελλάδα το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρο το έφεραν οι Βαυαροί και στολίστηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας στα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο το 1834. Πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα ήταν το παραδοσιακό Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης ή Σκαρκάνζαλος κυρίως στα χωριά της Βορείου Ελλάδος. Κάθε χρόνο έβαζαν ένα μεγάλο κούτσουρο στο τζάκι ή στις σόμπες τους από αγριοκερασιά, πεύκο ή ελιά και το άφηναν να καίει κατά τη διάρκεια των 12 ημερών των γιορτών από τα Χριστούγεννα έως και τα Φώτα. Λέγεται πως αυτό το έθιμο έφερνε τύχη και γούρι στα σπίτια και έδιωχνε τα καλικατζαράκια.

Ωστόσο, το έθιμο του δέντρου άργησε να γίνει συνήθεια στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Πέρασαν σχεδόν 80 χρόνια ώσπου οι αστοί να αρχίσουν τον στολισμό του δέντρου στα σπίτια τους, ενώ μεταπολεμικά το έθιμο διαδόθηκε σε όλη τη χώρα. Η προσπάθεια αντικατάστασής του με κάτι πιο ελληνικό, στην προκειμένη περίπτωση το καράβι, έγινε τη δεκαετία του ’70. Αλλά το χριστουγεννιάτικο δέντρο επικράτησε και συνεχίζει να κοσμεί τα περισσότερα ελληνικά σπίτια.

Από όπου και να έρχεται, όσο ψήλο ή κοντό και αν είναι, στολισμένο ή μη, με λαμπιόνια ή χωρίς, το χριστουγεννιάτικο δέντρο φέρνει χαρά, δώρα και γιορτινό κλίμα στο σπιτικό μας.