Φινλανδία, ένα εκπαιδευτικό σύστημα "έκπληξη", της Πέγκυς Γαρταγάνη (Γ1)

Το Φινλανδικό σύστημα εκπαίδευσης- ένα σχολείο «έκπληξη»

Έχει πολλές φορές τεθεί το ερώτημα αν πρέπει να γίνουν αλλαγές στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το ζητούμενο είναι πάντα μια εκπαίδευση που θα στοχεύει στην ουσιαστική γνώση, αλλά με μεθοδολογία που θα διευκολύνει τους μαθητές.

Η Φινλανδία, μια πρωτοπόρα χώρα σε όλους τους τομείς, έχει να προτείνει ένα σύστημα εκπαίδευσης που θεωρείται ένα από τα καλύτερα παγκοσμίως. Στον παγκόσμιο διαγωνισμό του προγράμματος PISA (Programme for International Student Assessment) του ΟΟΣΑ συναγωνίστηκε τη Ν. Κορέα και τη Σιγκαπούρη, που θεωρούνται οι πλέον καινοτόμες σε αυτόν τον τομέα. Παρεμπιπτόντως, στον συγκεκριμένο διαγωνισμό, που έλαβε χώρα το 2018, η Ελλάδα κατετάγη στην 44^η θέση σε 78 χώρες που συμμετείχαν.

Το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζεται σε νέα δεδομένα συνεχώς και να αλλάζει αν χρειαστεί, χωρίς επιρροές από τους πολιτικούς και τις κυβερνήσεις. Το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας καθορίζει το πρόγραμμα σπουδών. Συμμετέχουν πανεπιστημιακοί, φοιτητές, εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι των Δήμων αλλά και εκπρόσωποι εκδοτικών οίκων. Έτσι, εξασφαλίζεται μια ευρύτερη δυνατότητα να κριθούν με αντικειμενικό τρόπο, τα στοιχεία που ενισχύουν θετικά την εξέλιξη της παιδείας.

Τα σχολεία είναι δημόσια. Τα κτήρια τους είναι ελεύθερα και δεν έχουν περίφραξη με κάγκελα που δημιουργούν αίσθηση εγκλωβισμού. Η πρόσβαση είναι ελεύθερη και είναι σχεδιασμένα από αρχιτέκτονες κύρους που έχουν δώσει έμφαση στην αισθητική. Υπάρχουν χώροι αναψυχής και ελεύθερου χρόνου, ώστε να μπορούν οι μαθητές να ξεκουράζονται, όταν το χρειάζονται. Ακόμα, όλα τα σχολεία διαθέτουν ευρύχωρες τραπεζαρίες για πρωινό, ωραία ζωηρά χρώματα που φτιάχνουν τη διάθεση στους τοίχους και δεν χτυπάει το κουδούνι για να υπενθυμίζει τις διδακτικές ώρες. Ο δάσκαλος είναι αυτός που ρυθμίζει την ώρα προσέλευσης, αλλά και εξόδου των μαθητών από την τάξη.

Σε σύγκριση με τους Έλληνες μαθητές, οι Φινλανδοί δεν νιώθουν άγχος ούτε κούραση κατά τη διάρκεια του σχολείου. Κατ’ αρχάς, η μελέτη γίνεται μόνο στο σχολείο και έχουν ελεύθερο το απόγευμά τους να αναλωθούν σε ποικίλες εξωσχολικές δραστηριότητες. Μάλιστα, το φροντιστήριο και η ιδιωτική εκπαίδευση είναι άγνωστες έννοιες για αυτούς. Επίσης, έχουν πολύ λιγότερες ώρες διδασκαλίας και ελάχιστη μόνο ύλη για διάβασμα, αφού εξετάσεις δεν δίνουν παρά μόνο στην τελευταία τάξη του Λυκείου για την απόκτηση του απολυτηρίου και την εισαγωγή στα πανεπιστήμια.

Η αξιολόγηση των μαθητών πραγματοποιείται μόνο από τους διδάσκοντες, αφού δεν διενεργούνται εξετάσεις. Συγκεκριμένα, η πρωτοβάθμια εκπαίδευση λήγει στα 16 έτη των μαθητών. Τα επόμενα δύο χρόνια έως τα 18 τους συνεχίζεται η γενική ή η τεχνική εκπαίδευση· οι μαθητές αποφασίζουν ποια από τις δύο κατευθύνσεις θα ακολουθήσουν. Μετά ακολουθεί η τριτοβάθμια εκπαίδευση με το πανεπιστήμιο.

Οι δάσκαλοι στη Φινλανδία έχουν μεγάλη κοινωνική αναγνώριση. Χαρακτηρίζονται για το υψηλό μορφωτικό επίπεδο τους και τις μεταπτυχιακές σπουδές τους. Μάλιστα, επιμορφώνονται συνεχώς, για να συμβαδίζουν με τις αλλαγές που πραγματοποιούνται σε όλα τα επίπεδα. Επιλέγουν οι ίδιοι τον τρόπο και τη μεθοδολογία της διδασκαλίας τους και είναι ελεύθεροι να διαχειριστούν τον τρόπο που θα διδάξουν το μάθημά τους.

Οι διαφορές στον πολιτισμό, στη νοοτροπία, στις καθημερινές τους συνήθειες, αλλά και η ελευθερία που βιώνουν γενικά οι μαθητές στη Φινλανδία, τους κάνουν περισσότερο συμφιλιωμένους με την διαδικασία της μάθησης. Για όλους αυτούς τους λόγους, οι Φινλανδοί μαθητές είναι ευτυχισμένοι στο σχολείο τους και δεν μπορούν να αντιληφθούν ή να νιώσουν τη δυσανασχέτηση και τη δυσφορία των Ελλήνων για τη σχολική εκπαίδευση.

Αν, λοιπόν, και εδώ στην Ελλάδα στοχεύσουμε στην ουσία της εκπαίδευσης, που είναι η ουσιαστική γνώση για τους πιο σημαντικούς τομείς στη ζωή μας και δώσουμε λιγότερη έμφαση στις εξετάσεις και στις αξιολογήσεις, θα παρέχουμε καλύτερη παιδεία και οι μαθητές θα είναι πιο χαρούμενοι. Ας δούμε τον μαθητή περισσότερο ως άνθρωπο, ας του δώσουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο για να εξελίξει τις δεξιότητές του και ίσως βρούμε έναν τρόπο να αξιολογούμε τις ικανότητές του πιο δίκαιο και λιγότερο επικριτικό. Μπορεί έτσι να γίνει η σχολική ζωή περισσότερο ελκυστική και να προσφέρει με έναν πιο εξελιγμένο τρόπο τον δρόμο για τη δημιουργικότητα και τη γνώση, διαμορφώνοντας τους πολίτες μιας καλύτερης κοινωνίας για όλους μας.