Εσύ, τι κάνεις γι’
αυτό;
Ο ρατσισμός ως έννοια ερμηνεύεται με πολλούς τρόπους
ανάλογα την οπτική γωνία του καθενός μας και συνδέεται με ακόμα περισσότερες
πράξεις, όπως τον εκφοβισμό. Εξ ορισμού ο ρατσισμός θεωρείται ο αποκλεισμός μιας
συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, συνήθως της μειοψηφίας, ή μεμονωμένων ατόμων
από το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης κοινωνίας είτε λόγω κάποιου εξωτερικού
χαρακτηριστικού είτε εξαιτίας μιας συνήθειας/ δράσης των μελών της ομάδας ή του
ατόμου. Ο εκφοβισμός, η περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός είναι πολύ πιθανό να
τραυματίσουν τα θύματα ψυχικά ή ακόμα και σωματικά· αν βρίσκονται μάλιστα και σε
νεαρή ηλικία επιδεινώνουν την ήδη πολύ κρίσιμη ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία.
Έχετε αναρωτηθεί ποτέ αν εσείς περιθωριοποιείτε κάποιον ή
αν έχετε γίνει μάρτυρας τέτοιου γεγονότος, αλλά μείνατε άπραγοι, νομίζοντας ότι
δεν είναι τίποτα ή είναι μόνο μια πλάκα; Πότε φτάνει κανείς στα όριά του και
πότε τα ξεπερνάει; Διακρίσεις δεν γίνονται μόνο σε παιδιά με ειδικές ανάγκες ή
σε άτομα που είναι διαφορετικά από το σύνολο· έτσι και αλλιώς όλοι είναι
μοναδικοί και δεν μπορεί κανένας να το αλλάξει αυτό.
Από
τα πρώτα κιόλας χρόνια που κάποιος θυμάται τον εαυτό του, σίγουρα είναι
μάρτυρας ίσως και θύμα κάποιας αδικίας ή διάκρισης σε μικρό ή μεγάλο βαθμό.
Αλλά γιατί ποτέ κανείς δεν συζητάει για αυτό το θέμα; Ναι, βέβαια όλοι
επιβραβεύουν την ενεργή συμμετοχή και κατακρίνουν την απάθεια, αλλά ποτέ δεν
αναφέρονται στον εαυτό τους και τη θέση τους. Συγκεκριμένα, πολλοί άνθρωποι
διατηρούν μια ανάλογη νοοτροπία όμως μέχρι να γίνει κάποιο σημαντικό συμβάν οι
περισσότεροι το παραβλέπουν, θεωρώντας τό ανούσιο ή ακόμα και ανώφελο να μπουν
στον κόπο να ασχοληθούν με μια τέτοια συμπεριφορά που συχνά υποστηρίζεται από
δογματικούς και απόλυτους ανθρώπους. Επιπλέον, όλοι αντιλαμβανόμαστε τα
στερεότυπα που προβάλλουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για τους λευκούς και τους
αφροαμερικανούς ή τους άντρες και τις γυναίκες. Όμως, τέτοιες ρατσιστικές
κρίσεις, απόψεις ή στάσεις δεν θα έπρεπε να προωθούνται, αλλά θα έπρεπε να
προλαμβάνονται πριν γίνουν «εκρήξεις». Παρότι είναι χρήσιμη η ενημέρωση, καλό
είναι να υπάρχει άμεση δράση και να μην ξεχνάμε ότι δεν είναι ελευθερία
έκφρασης, αλλά προσβολή.
Μήπως
το γεγονός ότι οι διακρίσεις είναι ακόμα πρόβλημα εν έτει 2020, θα έπρεπε να
μας απασχολήσει πιο βαθιά. Δεν έπρεπε να έχει ήδη βρεθεί η πολυπόθητη λύση σε
αυτές τις ασυνείδητες συμπεριφορές. Κατά τη γνώμη μου, η λύση δεν είναι άλλη
από την άμεση επέμβαση του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Με αυτό εννοώ ότι δεν
είναι δυνατόν να αναρωτιόμαστε πως η κοινωνία μας δεν προοδεύει, αφού
διατηρείται αυτός ο φαύλος κύκλος· όταν, δηλαδή, προσπαθεί κάποιος να
υπερασπιστεί τον συμμαθητή του, αποδοκιμάζεται, ενώ ταυτόχρονα του ζητείται να
βοηθάει τούς συνανθρώπους του. Αυτά είναι δύο αντικρουόμενα μηνύματα που δεν καταλήγουν
σε τίποτα άλλο παρά σύγχυση. Ουσιαστικά, το εκπαιδευτικό σύστημα προβάλλει
λανθασμένες προτεραιότητες, αγνοώντας την ουσία του θεσμού που είναι ο
εφοδιασμός των μελλοντικών πολιτών της κοινωνίας με πρακτικές γνώσεις και όχι
μόνο θεωρητικές. Δεν είναι σημαντική μόνο η ολοκλήρωση της ύλης. Σημαντικότερο είναι
η σχολική κοινότητα να δίνει σημασία στα προβλήματα που οι νέοι αντιμετωπίζουν
μεταξύ τους και να τους συμπεριφέρεται ισότιμα και δίκαια.
Είμαι
σίγουρη πως όλοι έχουμε ή είχαμε έναν συμμαθητή ή συμμαθήτρια που δεν είχε την
ίδια αντιμετώπιση με όλους τους υπόλοιπους· πάντα, δηλαδή, κάποιος την γλιτώνει
πιο εύκολα, ενώ κάποιος άλλος κατηγορείται για το οτιδήποτε. Προφανώς και οι
δύο στιγματίζονται από αυτές τις καταστάσεις, αλλά ουσιαστικά ποιος θα βρεθεί
σε χειρότερη θέση μακροπρόθεσμα; Πιστεύω πως ο χρόνος αποδεικνύει ότι παιδιά
που υπερπροστατεύονται στο σχολικό περιβάλλον από τη διεύθυνση
περιθωριοποιούνται από την ομάδα των μαθητών, καθώς δεν αντιμετωπίζονται με τον
ίδιο τρόπο από τους υπολοίπους. Δεν μπορούν βέβαια να ενταχθούν ούτε στην ομάδα
των καθηγητών. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές που δεν τους συμπεριφέρονται με
τον καλύτερο τρόπο ίσως και να σκληραγωγούνται, γιατί μεγαλώνουν σε μια
κοινωνία που καλώς ή κακώς δεν είναι τόσο εύκολο να διακριθείς χωρίς κάποιο
μέσο, κάτι που τους διδάσκει ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Συμπερασματικά,
μαθητές που βρίσκονται σε δυσμενή θέση κατά τη διάρκεια των σχολικών χρόνων
είναι ουσιαστικά εκπαιδευμένοι να υπερασπίζονται τον εαυτό τους στις δυσκολίες
και να έχουν αρκετή υπομονή και την ικανότητα να διαχειρίζονται καταστάσεις και
ανθρώπους, που σε άλλους είναι κάτι πρωτόγνωρο και δεν μπορούν να το
αντιμετωπίσουν. Παρ’ όλα αυτά, ένας άνθρωπος που αισθάνεται ότι δεν εκτιμάται
από το περιβάλλον του, πόσο μάλλον κατά την παιδική του ηλικία, ευκολότερα θα
αποφασίσει είτε να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του στο εξωτερικό είτε ενάντια
της κυβέρνησης, εφόσον θα την θεωρεί ως εχθρό του.
Ποιο
είναι το όφελος να μειώσεις κάποιον και να επαινέσεις έναν άλλο με αβάσιμα
στοιχεία ως κριτήριο; Κατά την γνώμη μου, δεν υπάρχει κάποιο κίνητρο παρά μόνο
το συμφέρον που μπορεί να κρύβεται από πίσω, κάτι στο οποίο κανένας λογικός
άνθρωπος δεν θα έπρεπε να βασίζεται, αφού είναι περιστασιακό μέχρι κάποιος
άλλος να κριθεί κατάλληλος. Εν τέλει, ως ανθρώπινα όντα δεν είμαστε
ολοκληρωτικά αυτόνομοι σε αυτόν τον πλανήτη, καθώς χρειαζόμαστε και άλλες
παροχές για να επιζήσουμε, όπως το οξυγόνο που μας προσφέρει το περιβάλλον αλλά
πάνω από όλα χρειάζεται να συνεργαζόμαστε όλοι για το κοινό καλό και να
διατηρούμε μία ιδιοσυγκρασία μεταξύ μας. Πώς θα προχωρήσουμε μπροστά αν ο ένας
τραβάει τον άλλο πίσω, τονίζοντας τις ατέλειες του καθενός αντί να
ενθαρρύνονται τα προτερήματα; Ως άνθρωποι με δικαιώματα, όπως της ελευθερίας
του λόγου, ο καθένας μας έχει τουλάχιστον δύο επιλογές· από την μία, μπορεί να
μιλήσει και να εκφράσει το πρόβλημά του στον ίδιο τον άνθρωπο ή να αναφερθεί σε
κάποιον που μπορεί να επέμβει. Από την άλλη, μπορεί εξίσου καλά να κάνει τα
στραβά μάτια και να αδιαφορήσει. Η επιλογή του καθενός εξαρτάται μόνο από τον
ίδιο και κανείς δεν μπορεί να τον επηρεάσει. Το θέμα είναι εσύ τι θα κάνεις γι’
αυτό;
