Ταξιδεύοντας με τις λέξεις… - Μυρτώ Μπρη (Γ3)



Κι όμως είναι αληθινό…, είναι ελληνικές! Περνώντας μέσα από διάφορους, συχνά δαιδαλώδεις και σκολιούς, γλωσσικούς δρόμους οι λέξεις αυτές έφτασαν στην Αγγλική, και όχι μόνο, έχοντας ξεκινήσει από την ελληνική γλώσσα.
            Λέξεις που θα ξάφνιαζαν ίσως ότι είναι ελληνικές,  χρησιμοποιούνται και συναντώνται καθημερινά στον λόγο των Ελλήνων. Από το αρχ. ελληνικό τάξις + μέτρο, μέσω του λατιν. taxa, έδωσε το γερμ. taximeter και από το οποίο στη συνέχεια δημιουργήθηκε η γαλλική  λέξη taxi< taximètre προήλθε η χιλιοειπωμένη λέξη taxi. Εντυπωσιακή είναι επίσης και η λέξη γόμα, πιστεύετε ότι είναι γαλλική; Λάθος! Η λέξη γόμα προέρχεται από τη βεν. goma,η οποία έχει τη ρίζα της στην ιταλ. gomma και με τη σειρά της παράγεται από τη λατ. commis, η οποία τελικά καταλήγει στην αρχ. κόμμι. Ενδιαφέρον έχει, για τις περιπέτειές της, η λέξη παρλάρω. Ποιός το φαντάζεται, εκ πρώτης όψεως, ότι προέρχεται από την αρχ. ελληνική λέξη παραβολή( = σύγκριση), η οποία με τα χρόνια μεταφέρθηκε στη λατινική ως parabola και στη συνέχεια στην ιταλική  ως parlare (=μιλώ, φλυαρώ); Απίστευτο κι όμως αληθινό! 
 
Η λέξη γκλαμουριά (=αίγλη, λάμψη, γοητεία) προέρχεται από την ελληνική λέξη γραμματική. Αυτή με τη σειρά της τη διαδέχεται η ρωμαϊκή λέξη grammatica, η οποία μετατρέπεται σε αγγλ. grammaire,    φτάνει στη σκοτσέζικη glammar, που καταλήγει στην αγγλ. glamour (= μόρφωση ως κάτι που αναδεικνύει τον άνθρωπο κι έρχεται και γίνεται αίγλη και γοητεία ή απόκρυφη γνώση, μαγεία).  Μια ακόμα παράξενη ετυμολογία είναι αυτή της λέξης καναπές. Γαλλική; Δε νομίζω. Προέρχεται από τη γαλλική  λέξη canapé, που παράγεται από τη λατινική conopeum,η οποία μέσω της μεταγενέστερης ελληνικής κωνώπιον (= ντιβάνι με κουνουπιέρα ), φτάνει τελικά στην αρχ. ελλ. κώνωψ. Μια λέξη που θα εντυπωσίαζε ίσως όταν κανείς διαπιστώσει ότι είναι ελληνική είναι η αγγλική λέξη pain (= πόνος). Η λέξη αυτή προήλθε από την ελληνική λέξη ποινή που σήμαινε αρχικά «τιμή αίματος, εκδίκηση (για έγκλημα)» και μετά «τιμωρία». Μέσω του λατινικού poena, που έδωσε το γαλλικό peine (αρχικά σήμαινε: τα βασανιστήρια των μαρτύρων της πίστεως), προήλθε το αγγλικό pain με τη σημασία «πόνος» ως απόρροια των πόνων από τα βασανιστήρια και ως επακόλουθο της τιμωρίας γενικότερα. Εξίσου ίσως θα ξάφνιαζε και η αγγλική λέξη pirate. Το αρχαίο ελληνικό πειρώμαι (= προσπαθώ, αποπειρώμαι, τολμώ) έδωσε στη μεταγενέστερη Ελληνική  τη λέξη  πειρατής  που προφανώς θα σήμαινε αρχικά αυτόν που αποτολμά παράτολμα και παράνομα εγχειρήματα. Μέσω του λατινικού  pirate η λέξη έδωσε το αγγλικό pirate.        
Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω παραδείγματα, λοιπόν, είμαστε σε θέση να συνειδητοποιήσουμε ότι «μικρές», δηλαδή ελάχιστα ομιλούμενες γλώσσες, όπως η ελληνική, κατάφεραν να γίνουν πηγή έμπνευσης για τις άλλες γλώσσες και να αιματοδοτήσουν  γι’ αυτές. Ακόμα τα παραπάνω παραδείγματα επιβεβαιώνουν  το απόφθεγμα του Γκαίτε: «Όποιος δεν ξέρει ξένες γλώσσες δεν ξέρει τίποτα από τη δική του».  
Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι και οι άλλες γλώσσες δεν προσέφεραν και αυτό επαληθεύεται με τα παρακάτω παραδείγματα.  
            Η «υποτιθέμενη» ελληνική λέξη πρίζα, βγαίνει από τη γαλλική prise (= λήψη), η οποία με τη σειρά της προέρχεται από τη λατινική prendere. Μια ακόμα λέξη που ίσως θα μας ξάφνιαζε είναι η λέξη πρέφα. Αυτή παράγεται από τη γαλλική λέξη  préférence (= προτίμηση), που είναι παράγωγη της γαλλικής  λέξης préférer (= προτιμώ). Τέλος, μια ακόμα πιο εντυπωσιακή λέξη είναι η πινέζα. Παράγεται  από τη γαλλική λέξη punaise (= κοριός), η οποία με τη σειρά της προέρχεται από τον συνδυασμό των λατινικών λέξεων: putinasius + nasus (= μύτη).
            Είναι σημαντικό, να «αναμειγνύονται» οι λέξεις και γενικότερα οι γλώσσες μεταξύ τους πάντα όμως με την αίσθηση του μέτρου. Δηλαδή να μη μετατραπεί η πολυμορφία της γλώσσας μας σε ξενομανία, γιατί αν παρακμάσει η γλώσσα μας φθίνει και ο πολιτισμός μας και τελικά γίνεται φθηνός. Γι’αυτό όσο μπορούμε ας κρατήσουμε τη γλώσσα μας σ’ένα επίπεδο, ώστε στο τέλος να μην καταντήσει μια γλώσσα ξένη, φορτική. Να μην κυριαρχήσει μια γλωσσική «βαβέλ».
Μην ξεχνάτε πως οι λέξεις φταίνε, αυτές ενθάρρυναν τα πράγματα σιγά-σιγά να αρχίσουν  να συμβαίνουν.








Επισκεφθείτε τον Μετεωρολογικό Σταθμό των Αρσακείων - Τοσιτσείων Σχολείων στο meteo.gr :



Quiz