Το Θαύμα της Ζακύνθου - Μαρκαντωνάτου Έλενα (Γ3)

H μόνη εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα που διασώθηκε από την εξόντωση των Ναζί, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ήταν αυτή της Ζακύνθου, η οποία αριθμούσε 275 μέλη.

 Την διάσωσή της αφηγείται ο Deno Seder, συγγραφέας που ζει στην Ουάσιγκτον, με το βιβλίο του Miracle at Zakynthos, εκδόσεις Philos Press, Washington DC, 2014, βασιζόμενος σε αρχειακό υλικό και προσωπικές μαρτυρίες επιζώντων. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του, αναδεικνύεται «το θαύμα της Ζακύνθου», ένα μοναδικό επίτευγμα, το οποίο δεν ήταν αποτέλεσμα θεϊκής παρέμβασης, αλλά το προϊόν ανθρώπινου θάρρους και αλληλεγγύης, όταν η θρησκευτική και πολιτική ηγεσία του νησιού, καθώς και οι 42.000 κάτοικοί του, με κίνδυνο της ζωής τους αρνήθηκαν να καταδώσουν στους Ναζί τους Εβραίους συμπατριώτες τους, που συμβίωναν αρμονικά μαζί τους επί αιώνες.

Το κέντρο της αφήγησης είναι ο μητροπολίτης Χρυσόστομος, που σπούδασε Θεολογία, Νομικά και Φιλοσοφία στο Μόναχο και φαίνεται ότι είχε συναντήσει τον Χίτλερ, πριν εκείνος ανεβεί στην εξουσία.

Τον Δεκέμβριο του 1943, ο δήμαρχος Καρρέρ εντέλλεται από τους Ναζί και συγκεκριμένα από τον φρούραρχο Πόουλ Μπέρενς και τον διοικητή του νησιού Άλφρεντ Λιτ να τους παραδώσει τον κατάλογο όλων των Εβραίων του νησιού εντός 72 ωρών. 

Ο δήμαρχος Καρρέρ λοιπόν προσφεύγει στον μητροπολίτη και μαζί βρίσκουν τρόπους για να κερδίσουν χρόνο, ώστε οι Εβραίοι να μετατραπούν γρήγορα σε Χριστιανούς με ψευδή πιστοποιητικά, να κρυφτούν ή να φυγαδευτούν στα βουνά, στο πλευρό των ανταρτών, με τη συμπαράσταση των χριστιανών γειτόνων τους. Όταν η διαφυγή τους είχε εξασφαλισθεί, ο κατάλογος των Εβραίων της Ζακύνθου, που παραδόθηκε στους Γερμανούς, περιείχε μόνο δύο ονόματα, του μητροπολίτη Χρυσοστόμου και του δημάρχου Καρρέρ. Ταυτόχρονα ο Χρυσόστομος με προσωπική επιστολή του στον Χίτλερ ζητούσε να εξαιρεθεί η εβραϊκή κοινότητα της Ζακύνθου από τον διωγμό, προσωπικά εγγυώμενος ότι τα μέλη της ήταν φιλήσυχοι πολίτες. Φαίνεται ότι η έκκληση αυτή εισακούσθηκε, γιατί η διαταγή του Γενικού Αρχηγείου ανακλήθηκε.

Ο σεισμός του 1953 ισοπέδωσε τη Ζάκυνθο και ουσιαστικά ανάγκασε και τους τελευταίους Εβραίους, που δεν είχαν ήδη μεταναστεύσει στο Ισραήλ μετά τον πόλεμο, να εγκαταλείψουν σταδιακά το νησί, χωρίς όμως ποτέ να ξεχάσουν τις πράξεις ηρωισμού και ανθρωπιάς. Το πρώτο ξένο πλοίο με βοήθεια προς τους σεισμοπαθείς προερχόταν από το Ισραήλ σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη σωτηρία των Εβραίων της Ζακύνθου μία δεκαετία νωρίτερα.

Η προσφορά του Χρυσόστομου και του Καρρέρ αναγνωρίσθηκε επίσημα το 1978, όταν ανακηρύχθηκαν «Δίκαιοι των Εθνών» από το ίδρυμα Γιάντ Βασέμ της Ιερουσαλήμ, φωτεινά ονόματα στην τιμητική λίστα των 321 Ελλήνων που έχουν κατά καιρούς τιμηθεί για πράξεις αυτοθυσίας προς τους Εβραίους συνανθρώπους τους στις μαύρες ημέρες του Ολοκαυτώματος.

Για τον συγγραφέα «το θαύμα της Ζακύνθου» συνετελέσθη, γιατί επικράτησαν οι αξίες της ηθικής, της ατομικής ευθύνης και της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος, ο δήμαρχος Καρρέρ και οι κάτοικοι του νησιού, έκαναν μια συνειδητή επιλογή, αποφάσισαν να μην αδιαφορήσουν για την τύχη των συνανθρώπων τους και να σώσουν ζωές, αψηφώντας το τεράστιο προσωπικό κόστος που επωμίζονταν.